W związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2019 roku ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2193) fiskus inaczej spojrzy na transakcje dokonywane przez podmioty powiązane.
Zważywszy na zagrożenia jakie będą płynąć ze stosowania nowych regulacji oferujemy Państwu pomoc i doradztwo zmierzające do ograniczenia ryzyka wynikającego z obowiązku udowadniania stosowania cen rynkowych w transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi w rozumieniu nowych przepisów.
Dotychczas przepisy o cenach transferowych były utożsamiane z podatnikami działającymi w dużej, często międzynarodowej skali, reprezentowane przez międzynarodowe firmy audytorskie, których obroty osiągały poziom zwykle nieosiągalny dla mikro, małych, czy też średnich przedsiębiorstw.
Od nowego roku pojęcia takie jak „erozja podstawy opodatkowania” czy też „transferowanie zysków” będą przez organy podatkowe adresowane również do tysięcy podatników działających na rynku.
Przebijające się do wiadomości publicznej założenia dla nowych regulacji oparte są na realizacji filozofii 3xP, tj. prostym, przejrzystym i przyjaznym systemie podatkowym, uproszczeniu przepisów podatkowych, a także zmniejszeniu obciążeń o charakterze biurokratycznym i administracyjnym dla przedsiębiorców, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw.
Jak bowiem wynika z uzasadnienia do ustawy przywołanej na wstępie nadrzędnym celem ustawodawcy jest przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania oraz zwiększenie efektywności typowania podatników do kontroli i chodzi tu o WSZYSTKICH podatników, a nie tylko duże, międzynarodowe podmioty.
Potwierdzenie tej tezy znajduje odzwierciedlenie we wprost wyrażonej woli ustawodawcy brzmiącej następująco: „nadrzędnym celem projektowanej sankcji jest penalizowanie podatników za stosowanie nierynkowych mechanizmów prowadzących do zaniżania podstawy opodatkowania”.
Z racji codziennej współpracy w podmiotami nierzadko szykanowanymi przez organy podatkowe, w własnego doświadczenia wiemy, że fiskus od dawna ubolewa nad brakiem możliwości zakwestionowania warunków transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi na bazie regulacji bazujących na kryteriach „pozorności” lub „korzyści podatkowej”, w pewnych bowiem przypadkach zarzucenie pozorności działania, lub działania którego głównym motywem jest korzyść podatkowa nie jest możliwe. Jak wskazuje ustawodawca chodzi o transakcje, które „z pewnością mają faktycznie miejsce, a ich celem jest nieuprawnione przeniesienie korzyści gospodarczej na rzecz drugiego podmiotu. Skutek podatkowy tych transakcji choć bardzo ważny, jest jednak jedynie pochodną działań związanych z przeniesieniem korzyści gospodarczej. Tym samym niemożliwe jest wykazanie, że podmioty dokonują transakcji sztucznej, bądź głównym motywem działania jest korzyść podatkowa. Stąd też wniosek, że funkcjonujące do tej pory instrumenty […] są w tym zakresie niewystarczające. Doprecyzowanie przez niniejszą ustawę stosowania instrumentów „recharakteryzacji” oraz „pominięcia” transakcji umożliwią efektywne zwalczanie tego typu nadużyć”.
Założone efekty ustawodawca zamierza osiągnąć poprzez wyposażenie organów podatkowych w uprawnienia stwierdzania, że w porównywalnych okolicznościach podmioty niepowiązane kierujące się racjonalnością ekonomiczną nie zawarłyby danej transakcji kontrolowanej lub zawarłyby inną transakcję lub inną czynność, a w konsekwencji organ podatkowy określi dochód lub stratę podatnika bez uwzględnienia transakcji kontrolowanej, a gdzie uzna to za właściwe, określi dochód (stratę) podatnika z transakcji właściwej (rozpoznanej na podstawie badania rzeczywistych okoliczności transakcji oraz zachowania jej stron). Wprowadzone regulacje mają umożliwić właściwe rozpoznanie przez organ podatkowy rzeczywistej transakcji kontrolowanej (nawet, jeśli odbiega ona od transakcji wskazywanej przez podatnika) oraz ewentualnie zastąpić przez organ podatkowy na potrzeby szacowania dochodu lub straty transakcji kontrolowanej inną transakcją (transakcją właściwą) lub całkowicie pominąć efekty podatkowe transakcji kontrolowanej.
Z racji opisanych wyżej konsekwencji kwestionowania przez organy podatkowe przebiegu transakcji kontrolowanych należy bacznie przyjrzeć się wprowadzonym przepisom oraz kręgowi podmiotów, których ta regulacja dotyczy.
Na wstępie należy wskazać, że intencją ustawodawcy jest wprowadzenie zasady, że regulacje w zakresie cen transferowych adresowane są przede wszystkim do podatników, którzy bezpośrednio zobowiązani są do przestrzegania zasady ceny rynkowej już w momencie realizacji transakcji.
Natomiast pojęcie transakcji kontrolowanej obejmuje wszelkie działania gospodarcze (w tym działania o charakterze handlowym, kapitałowym, finansowym i usługowym), których rzeczywista treść identyfikowana jest na podstawie faktycznych zachowań stron. Warunek ten jest w szczególności istotny w sytuacji, w której rzeczywisty przebieg transakcji kontrolowanej nie jest zgodny z postanowieniami obowiązujących umów pisemnych albo kiedy umowy pisemne dotyczące transakcji kontrolowane nie istnieją.
Wprowadzenie stosunkowo szerokiej definicji transakcji kontrolowanej ma na celu objęcie nią również zagadnień, które mogą nie być uznawane za transakcje w potocznym rozumieniu tego słowa, takich jak między innymi restrukturyzacje, umowy o podziale kosztów (CCA), umowy spółki osobowej, umowy o współpracy czy też umowy o zarządzanie płynnością.
Kolejnym elementem konstytuującym nową konstrukcję przepisów jest wprowadzenie definicji pojęcia „znaczącego wpływu”. Wprowadzenie tej definicji ma na celu określenie sytuacji, w której dwa podmioty mogą stać się podmiotami powiązanymi. Pojęcie znaczącego wpływu jest bowiem kluczowym elementem definicji podmiotów powiązanych, stanowiącym jeden z warunków zaistnienia powiązań pomiędzy dwoma lub większą ilością podmiotów. Definicja znacznego wpływu obejmuje trzy obszary, poprzez które jeden podmiot może wywierać znaczący wpływ na inne podmioty przy czym może wystąpić sytuacja, w której dwa lub więcej warunków spełnionych jest łącznie. Obszary te, to:
– znaczący wpływ wynikający z relacji właścicielskich, zarządczych lub kontrolnych,
– znaczący wpływ wywierany przez osobę fizyczną,
– powiązania o charakterze rodzinnym.
W zakresie pierwszego obszaru (relacje właścicielskie, zarządcze, kontrolne) zachowany został próg 25% jednak zgodnie z wprowadzoną definicją odnosić się on będzie do szerokiego spektrum instrumentów, mogących kreować powiązania, takie jak udział w kapitale, prawach głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, jednostkach uczestnictwa, certyfikatach lub innych prawach związanych z uczestnictwem w zyskach lub w majątku lub ich ekspektatyw. Rozszerzenie katalogu instrumentów kreujących powiązania o charakterze kapitałowym ma na celu odzwierciedlenie rzeczywistości gospodarczej i obecności różnego rodzaju struktur w grupach kapitałowych.
W zakresie drugiego obszaru (znaczący wpływ osoby fizycznej) uwzględnienie tego aspektu ma na celu rozszerzenie katalogu powiązań o sytuacje, w której istnieje osoba fizyczna, mogąca w istotny sposób wpływać na kluczowe decyzje gospodarcze podejmowane przez podmiot, pomimo braku formalnego umocowania w organach stanowiących lub kontrolnych. Decyzje te mogą obejmować np. wskazywanie przez osobę fizyczną członków organów zarządzających lub nadzorujących u podatnika, podejmowania decyzji o rezygnacji z części działalności, wprowadzeniu na rynek nowego produktu lub przejęciu pewnego zakresu działalności od podmiotu powiązanego. Decyzje te mogą być powodowane innymi czynnikami niż czysto ekonomiczne i mogą nie odzwierciedlać zachowania podmiotów niepowiązanych w porównywalnych okolicznościach. Obowiązujące regulacje nie dawały organom podatkowym możliwości oceny takich decyzji pod kątem ich rynkowości z uwagi na brak formalnej podstawy do stwierdzenia zaistnienia powiązań pomiędzy podatnikiem a osobą fizyczną – teraz bezsprzecznie będzie to możliwe.
W zakresie trzeciego obszaru (powiązań o charakterze rodzinnym) zdefiniowano znaczący wpływ również jako pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia. W rezultacie, sam fakt zaistnienia powiązań o charakterze rodzinnym pomiędzy dwoma podmiotami jest wystarczający do uznania je za podmioty powiązane w rozumieniu wprowadzanych regulacji.
Dodatkowo ustawa wprowadza klauzulę antyabuzywną (ma służyć przeciwdziałaniu nadużyciom) dotyczącą kwestii ustalania, które z podmiotów są uznawane za podmioty powiązane. Klauzula ta mówi o tym, że w sytuacji występowania „sztucznych” struktur właścicielskich lub podmiotów, jeżeli zostały one umieszczone w strukturze tylko w celu przerwania łańcucha powiązań, wszystkie podmioty występujące w takiej strukturze uznawane są za podmioty powiązane. Jako przykłady takich podmiotów/struktur, które mogłyby przerwać łańcuch powiązań wskazano wszelkie manipulacje strukturą właścicielską (w tym firmanctwo) oraz powiązania o charakterze cyrkularnym.
Omówiony powyżej krąg podmiotów powiązanych, dokonujących wspomnianych transakcji kontrolowanych winien ustalać ceny transferowe na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane. Zaś w przypadku stwierdzenia, że w wyniku istniejących powiązań warunki pomiędzy podmiotami powiązanymi różnią się od warunków, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane, i w wyniku tego podatnik nie wykazuje dochodów (czyli również ponosi stratę) albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały – organ podatkowy ma prawo określić dochody albo wysokość straty podatnika bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.
Źródło: Ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2193) wraz z uzasadnieniem http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2860
