Currently browsing: PRAWO PRACY

Czy 10 lat na samozatrudnieniu albo kilka lat na umowie zleceniu powinno liczyć się tak samo jak praca na etacie? Od 1 stycznia 2026 roku odpowiedź ma brzmieć: Tak! Wejdzie wtedy w życie nowelizacja Kodeksu pracy, która na nowo ułoży zasady obliczania stażu pracy. To duża zmiana – pracodawcy zyskają nowe obowiązki, a pracownicy szersze prawa. Sprawdź, co dokładnie się zmieni.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2024 roku w Polsce ponad 2,4 mln osób wykonywało pracę na podstawie umów zlecenia i pokrewnych. To naprawdę dużo – liczba ta pokazuje, jak powszechne są nadal umowy cywilnoprawne.

W tej grupie:

• 51,2% stanowiły kobiety,
• największy udział odnotowano w sektorze prywatnym (89,6% wszystkich zleceniobiorców),
• najwięcej osób pracowało w sekcji „Administrowanie i działalność wspierająca” (18,3%) oraz w „Opiece zdrowotnej i pomocy społecznej” (12,2%).

Do tego należy dodać, że mimo lat pracy, osoby zatrudnione na zleceniu, przechodząc na etat, tak naprawdę zaczynają od zera – mają krótszy urlop i nie dostają dodatku stażowego.

Umowy cywilnoprawne mają oczywiście swoje plusy i minusy. Z jednej strony dają większą elastyczność obu stronom. Z drugiej – wciąż kojarzą się z tzw. umowami śmieciowymi, bo często oznaczają brak stabilności i ograniczone prawa pracownicze. Nowelizacja Kodeksu pracy ma to wreszcie zmienić. Jako biuro obsługujące kadry i płace, wyjaśniamy wpływ tych zmian w relacji firma a pracownik.

Osoby wykonujące pracę na podstawie umów zlecenia i pokrewnych według miejsca zamieszkania i płci w 2024 r. (Materiały: GUS)

Nowelizacja kodeksu pracy a staż pracy – co się zmienia od 2026 roku

Dotychczas staż pracy liczono w dość wąski sposób – przede wszystkim przez pryzmat umowy o pracę. To się jednak zmieni, bo ustawodawca postanowił wreszcie dostrzec różne formy aktywności zawodowej Polaków.

Od 2026 roku do stażu pracy będą zaliczane:

1. Okresy prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz okresy współpracy z osobą prowadzącą taką działalność.
2. Umowy cywilnoprawne, w tym:

• umowy zlecenia,
• umowy agencyjne,
• umowy o świadczenie usług.

3. Okres członkostwa w spółdzielniach (rolniczych i kółek rolniczych).
4. Okresy pracy za granicą, jeśli były to formy zarobkowania inne niż etat.
5. Okres zawieszenia działalności gospodarczej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem – o ile były odprowadzane składki emerytalno-rentowe.

Te zmiany mają charakter wsteczny – oznacza to, że pracodawcy będą musieli uwzględniać także wcześniejsze okresy, sprzed 2026 roku, jeśli pracownik je udokumentuje.

Nowy kodeks pracy a urlop – jakie uprawnienia zyskają pracownicy?

Nowelizacja nie jest tylko techniczną zmianą w Kodeksie pracy – to realne przełożenie na prawa pracowników. Dzięki wliczeniu dodatkowych okresów do stażu, osoby zatrudnione wcześniej na zleceniu czy prowadzące działalność gospodarczą będą mogły korzystać z przywilejów, które do tej pory były dla nich poza zasięgiem. Dla wielu będzie to pierwszy raz, gdy ich wieloletnia praca zostanie w pełni doceniona w wymiarze prawnym.

Wliczenie nowych okresów do stażu pracy otworzy pracownikom drogę do:

• dłuższego urlopu wypoczynkowego (26 dni zamiast 20),
• dłuższego okresu wypowiedzenia,
• wyższego dodatku stażowego (jeśli obowiązuje w danej firmie),
• prawa do odprawy w razie rozwiązania stosunku pracy,
• możliwości ubiegania się o stanowiska, w których wymagany jest określony staż pracy.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej podkreśla, że to przywrócenie elementarnej sprawiedliwości – bo praca, niezależnie od formy, jest doświadczeniem, które powinno się liczyć.

– Takich osób są w Polsce tysiące. Osób, które mimo wieloletniego doświadczenia, gdy rozpoczynają pracę na etacie, zaczynają od zera. Które w świetle prawa mają niższy staż pracy, niż osoba zatrudniona na etacie np. od roku – argumentuje Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, ministra w resorcie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, która pod koniec lipca prezentowała projekt ustawy w sejmie. – Mają 20, a nie 26 dni urlopu, nie mogą liczyć na dodatek stażowy – co więcej, nie mają możliwości rozpoczęcia pracy w niektórych miejscach wymagających udokumentowanego stażu pracy. Stażu, nie doświadczenia. Bo ich doświadczenie, choćby najdłuższe i najlepsze, w ogóle się nie liczy – dodaje ministra.

Warto więc przyjrzeć się, jak m. in. omawiane zmiany w urlopach mogą wpłynąć na osoby zatrudnione na podstawie umów zlecenia oraz prowadzące działalność gospodarczą, dla których obecnie sytuacja prawna często jest niekorzystna, co jest szczególnie ważne w kontekście przepisów zawartych też w nowym kodeksie pracy. Urlop to czas wolny od pracy, który pracownicy powinni wykorzystywać zgodnie z obowiązującymi przepisami, aby zapewnić sobie odpowiedni wypoczynek i regenerację sił.

Umowa zlecenie a staż pracy – wliczanie okresów cywilnoprawnych

Obecnie lata przepracowane na umowie zleceniu nie wliczają się do stażu pracy. To oznacza, że osoba z wieloletnim doświadczeniem często ma mniej praw niż pracownik zatrudniony od roku na etacie, co wpływa na jej uprawnienia do urlopu, dodatków czy świadczeń pracowniczych. 

Zmiany, które wejdą od 2026 roku:
• okresy pracy na umowie zleceniu będą oficjalnie uwzględniane w stażu pracy; kodeks pracy po zmianach pozwoli pracownikom na uzyskanie pełniejszego obrazu ich doświadczenia zawodowego,
• pracownicy będą mogli przedłożyć dokumenty potwierdzające te okresy, takie jak kopie umów, świadectwa czy inne dowody, aby udowodnić czas pracy na zleceniu,
• w sytuacji, gdy ZUS nie będzie mógł wydać zaświadczenia o stażu, pracownicy będą mogli korzystać z własnych dowodów, np. kopii umów, potwierdzeń płatności czy świadectw pracy, aby udowodnić swoje doświadczenie.

Przykład: Umowa zlecenie a staż pracy

Jeśli ktoś przez 8 lat prowadził działalność gospodarczą, a wcześniej 6 lat pracował na umowie zleceniu, od 2026 roku jego 14-letnie doświadczenie zostanie doliczone do stażu pracy. Dzięki temu uzyska prawo do:

• pełniejszego wynagrodzenia, 
• dłuższego urlopu czy wyższych świadczeń, 
• a także ma szansę na lepszy rozwój zawodowy w przyszłości. 

Ważne: 

Umowa o dzieło nie będzie wliczana do stażu pracy. Pracownik natomiast ma prawo odmówić jej podpisania i domagać się umowy o pracę lub zlecenia.

Nowe przepisy a własna działalność gospodarcza

Na zmiany w zliczaniu stażu czekało też wiele osób na samozatrudnieniu. Dla nich nowelizacja Kodeksu pracy to wielki sukces, na który tak czekali. Dotychczas bowiem prowadzenie działalności gospodarczej nie dawało prawa do urlopu, dodatków stażowych ani innych świadczeń pracowniczych. 

Od 2026 roku nastąpi prawdziwa rewolucja w tym zakresie: 

• Każdy okres prowadzenia działalności gospodarczej będzie zaliczany do stażu pracy
• Dotyczy to także osób współpracujących z przedsiębiorcą
• Okres zawieszenia działalności w celu opieki nad dzieckiem także będzie wliczany do stażu, pod warunkiem odprowadzania składek.

Korzyści dla osób prowadzących działalność: 

• Szansa na uzyskanie uprawnień pracowniczych, takich jak urlop czy świadczenia stażowe.
• Szczególnie korzystne dla tych, którzy przez lata pracowali jako samozatrudnieni i planują powrót na etat.

Zmiany dla pracodawców oznaczają: 

• Krok w kierunku równego traktowania różnych form zatrudnienia.
• Weryfikację i przeliczenie stażu pracy.
• Potencjalnie wyższe koszty związane z pracowniczymi świadczeniami i uprawnieniami.

Finalnie, te zmiany mają na celu zwiększenie ochrony praw pracowników, promowanie elastyczności na rynku pracy oraz dostosowanie systemu do realiów współczesnej gospodarki. To wymaga od przedsiębiorców i pracodawców odpowiednich przygotowań i przemyślenia strategii zatrudnienia.

Nowelizacja kodeksu pracy – praca za granicą?

Z kolei, aby również praca za granicą na podstawie umowy o pracę lub w innej formie (np. kontrakty, samozatrudnienie) była wliczana do stażu pracy w Polsce, musi być odpowiednio udokumentowana — udowodnione zatrudnienie u zagranicznego pracodawcy zalicza się do ogólnego stażu. Pracodawca w Polsce nie może odmówić uznania zagranicznego świadectwa pracy, chyba że dokument budzi uzasadnione wątpliwości co do swojej autentyczności; w takim przypadku pracownik musi przedstawić odpowiednie dokumenty potwierdzające okres zatrudnienia.

Warto zadbać o zgodne z przepisami dokumentowanie zatrudnienia, bo to klucz do prawidłowego ustalania stażu i korzystania z uprawnień pracowniczych. Nasi specjaliści z Beratungszentrum Polska chętnie pomogą polskim przedsiębiorcom i pracownikom działać zgodnie z obowiązującymi przepisami za granicą, bo rozwijanie firmy z sukcesem za granicą wymaga odpowiedniego przygotowania i wsparcia. Nasi eksperci pomogą osiągnąć cele biznesowe i zarazem działać zgodnie z obowiązującymi regulacjami.

Nowe przepisy kodeksu pracy – z czym muszą liczyć się pracodawcy?

Zmiany oznaczają dodatkowe obowiązki dla pracodawców, w tym działów kadr i biur rachunkowych:

1. Weryfikacja dokumentów – pracodawca ma obowiązek uznać okresy udokumentowane przez pracownika.
2. Przeliczenie stażu pracy – konieczne będzie zaktualizowanie akt osobowych i naliczenie nowych uprawnień.
3. Zwiększenie kosztów pracy – zmiany w urlopach (dłuższe), wyższe odprawy i dodatki stażowe przełożą się na koszty dla firm.
4. Wsteczne działanie ustawy – pracodawcy będą musieli uwzględnić okresy sprzed 2026 roku, o ile pracownik je zgłosi.
5. Spory pracownicze – w razie wątpliwości pracodawca może odmówić uznania okresu, a sprawa trafi do sądu pracy.

WAŻNE: Warto pamiętać, że pracownik będzie miał 24 miesiące od wejścia ustawy w życie na udokumentowanie swoich wcześniejszych okresów zatrudnienia.

Nasze Biuro Prawno-Rachunkowe Maciej Skorupiński na bieżąco monitoruje sytuację i jest przygotowane na wejście w życie tych przepisów w 2026 roku. Dysponujemy wyspecjalizowanym zespołem ekspertów w obszarze kadr i płac, który stale śledzi zmiany prawne i opracowuje procedury zapewniające zgodność działań z obowiązującymi regulacjami. Dzięki temu jesteśmy w stanie skutecznie wspierać naszych klientów w zakresie wdrożenia nowych wymogów, minimalizując ryzyko błędów i sporów sądowych oraz optymalizując procesy związane z przeliczeniem stażu i aktualizacją dokumentacji pracowniczej.

Nowe przepisy kodeksu pracy – FAQ

Poniżej przedstawiamy wybrane z najczęściej zadawanych pytań odnośnie nowych przepisów. Kodeks pracy jako projekt i szczegółowe odpowiedzi resortu na temat planowanych zmian są dostępne na stronach sejmowych oraz Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.  

PYTANIE/ ZAKRES ZMIAN	ODPOWIEDŹ/ DZIAŁANIE
ZAKRES ZMIAN I DZIAŁANIE WSTECZ
Czy planowane zmiany w zakresie zaliczania umów cywilnoprawnych do stażu pracy będą działały wstecz?	Tak. Okresy pracy sprzed wejścia w życie ustawy będą wliczane do stażu pracy pod warunkiem ich właściwego udokumentowania.
Do którego roku wstecz będą zaliczane okresy pracy?	Regulacja nie określa ram czasowych. Zaliczeniu podlegają wszystkie udowodnione okresy – zarówno po wejściu w życie ustawy (od 1 stycznia 2026 r.), jak i wcześniejsze.
Na co wpływać będą dodatkowe lata wliczane do stażu pracy?	Wpływają m.in. na: wyższy wymiar urlopu wypoczynkowegowyższy dodatek stażowyprawo do nagrody jubileuszowej lub wyższego jej poziomudostęp do większej liczby ofert pracy wymagających określonego stażudłuższy okres wypowiedzeniawyższą odprawę przy rozwiązaniu umowy o pracę.
Czy te uprawnienia będą obowiązywać we wszystkich zakładach pracy?	Tak, na podstawie przepisów obowiązujących u danego pracodawcy, niezależnie od sektora (publiczny/prywatny).
Od kiedy nowe zasady będą obowiązywać w praktyce?	Okres 24 miesięcy na dostarczenie dokumentów: Dla sektora finansów publicznych – od 1 stycznia 2026 r.Dla pozostałych – od pierwszego dnia miesiąca po upływie 6 miesięcy od ogłoszenia ustawy.Uprawnienia będą uwzględniały wyższy staż pracy po właściwym udokumentowaniu.
Do kiedy trzeba złożyć dokumenty, żeby nowe okresy były uznane?	Pracownik musi udokumentować je w ciągu 24 miesięcy od rozpoczęcia stosowania nowych przepisów. Okresów nieudokumentowanych nie wlicza się do stażu u danego pracodawcy.
UMOWY CYWILNOPRAWNE – UMOWY ZLECENIA I O DZIEŁO
Czy okresy pracy na umowę zlecenia będą wliczane do stażu pracy, niezależnie od odprowadzania składek ZUS?	Tak, wliczane są okresy, w których osoba podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a także udokumentowane okresy bez ubezpieczenia (np. uczniowie lub studenci do 26 lat).
Czy umowy zlecenia wykonywane podczas studiów, w tym przy korzystaniu z ulgi podatkowej do 26. roku życia, będą zaliczane do stażu pracy?	Tak, w tym przypadku umowa zlecenie a staż pracy liczą się, jeśli są odpowiednio udokumentowane.
Czy umowa o dzieło będzie również wliczana do stażu pracy?	Nie. Umowa o dzieło dotyczy konkretnego rezultatu, nie powtarzalnych czynności i nie podlega kierownictwu. Pracownik może odmówić podpisania i domagać się umowy o pracę lub zlecenia.
Czy równoczesna praca na umowie o pracę i umowie zlecenia będzie podwójnie liczona?	Nie. W przypadku nakładania się okresów zatrudnienia wlicza się tylko jeden z tych okresów.
Czy okresy wykonywania umów zlecenia w firmie, która już nie istnieje, będą zaliczane?	Tak, istnienie firmy nie ma znaczenia przy potwierdzaniu stażu pracy.
Jakie dokumenty będą wymagane do potwierdzenia okresów pracy na umowie zleceniu?	Zaświadczenie z ZUS lub, w przypadku okresów bez ubezpieczenia, dowód zatrudnienia np. umowa ze zleceniodawcą.
Czy do stażu pracy będą wliczane umowy uaktywniające (np. dla niań)?	Tak, jeśli są to umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy dotyczące zlecenia według Kodeksu cywilnego.
PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Czy prowadzenie działalności gospodarczej będzie uwzględniane przy obliczaniu stażu pracy?	Tak, wliczane są okresy prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej z opłaconymi składkami lub okres „ulgi na start” bez ubezpieczeń.
Jakie dokumenty będą wymagane do potwierdzenia okresów pracy na JDG?	Zaświadczenie z ZUS o opłaceniu składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe lub wypadkowe za dany okres.
Czy do stażu pracy wlicza się współpracę z osobą prowadzącą działalność gospodarczą (np. współmałżonkiem)?	Tak.
Czy zawieszenie działalności gospodarczej w celu opieki nad dzieckiem będzie wliczane?	Tak, jeśli w tym czasie opłacono składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Czy osoby prowadzące działalność nierejestrowaną będą mogły doliczyć ten okres do stażu pracy?	Nie, działalność nierejestrowana nie jest wliczana do stażu.
PRACA ZA GRANICĄ
Czy praca za granicą na podstawie umowy o pracę będzie wliczana do stażu pracy w Polsce?	Tak, udokumentowane zatrudnienie u pracodawcy zagranicznego zalicza się do ogólnego stażu pracy.
Czy pracodawca w Polsce może odmówić uznania zagranicznego świadectwa pracy?	Nie, chyba że dokument budzi uzasadnione wątpliwości co do autentyczności. W razie wątpliwości pracownik musi udowodnić okres pracy, np. dokumentami poświadczonymi lub przetłumaczonymi.
Czy okresy pracy zarobkowej za granicą w formach innych niż umowa o pracę (np. kontrakty, samozatrudnienie) będą zaliczane do stażu pracy?	Tak, jeśli są udokumentowane.
Jakie dokumenty potwierdzające pracę zarobkową za granicą będą wymagane?	Każdy dokument wiarygodnie potwierdzający okres pracy u pracodawcy zagranicznego, np. odpowiednik świadectwa pracy lub inne dokumenty. Nie ma ograniczeń co do rodzaju dokumentu.
EMERYTURY I ŚWIADCZENIA
Czy wliczenie nowych okresów do stażu pracy wpłynie na prawo do emerytury minimalnej?	Nie, przepisy dotyczą wyłącznie uprawnień pracowniczych.
Czy zmiany w zakresie ustalania stażu pracy wpłyną na wysokość emerytur?	Nie, przepisy dotyczą tylko uprawnień pracowniczych.
Czy nowe przepisy będą miały wpływ na dodatki stażowe?	Tak, wypłata dodatku zależy od regulacji obowiązujących u pracodawcy, z uwzględnieniem udokumentowanego stażu pracy. Dodatek może wynikać z ogólnego stażu lub stażu u danego pracodawcy. Pracownicy sfery budżetowej mają dodatek z mocy prawa, pozostali pracodawcy mogą go przyznawać według regulaminów wewnątrzzakładowych.
Czy wliczenie okresów umów zleceń i prowadzenia działalności gospodarczej do stażu pracy uprawnia do ponownego przeliczenia emerytury lub renty?	Nie, przepisy odnoszą się wyłącznie do uprawnień pracowniczych.
DLA PRACODAWCÓW
Czy jako pracodawca muszę automatycznie przeliczyć okresy zatrudnienia wszystkim pracownikom?	Nie. Aktualizacja uprawnień dotyczy tylko pracowników, którzy przedłożą dokumenty potwierdzające nowe okresy zatrudnienia.
Czy mogę odmówić uznania danego okresu, jeśli budzi wątpliwości?	Tak. Pracodawca może nie uznać okresów, jeśli dokumenty budzą uzasadnione wątpliwości. Spory w tym zakresie rozstrzyga sąd pracy.

Źródło: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej