Fundator to postać kluczowa dla samej fundacji rodzinnej. Jest on osobą zakładającą taką fundację, a wobec tego, przysługują mu specjalne prawa i obowiązki, niedostępne dla innych osób, Nawet posiadających status beneficjenta takiej fundacji. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej statusowi fundatora oraz jego prawom i obowiązkom.

Kim jest fundator fundacji rodzinnej?

Zgodnie z przepisami Ustawy o fundacji rodzinnej, jej fundatorem może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim lub testamencie.

Pierwsza część definicji fundatora jest bardzo precyzyjna i wskazuje, że jedynie osoby fizyczne mogą być fundatorami. Osobą fizyczną jest każdy człowiek i zdolność taką ma od momentu urodzenia aż do chwili śmierci. Zdolności tej nie da się nikogo pozbawić i jest ona nierozerwalnie związana z naturą człowieka. Przepisu ustawy wskazują ponadto, że jedynie ci ludzie, którzy mają pełną zdolność do czynności prawnych mogą być fundatorem fundacji rodzinnej. Pełną zdolność ma każda pełnoletnia osoba fizyczna, która tej zdolności nie została pozbawiona w sposób krótkotrwały, np. znajdując się w stanie upojenia alkoholowego lub odurzenia narkotycznego, lub długotrwały, np. z powodu choroby umysłowej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych jej zdolność do czynności prawnych została ograniczona (przy czym w zależności od stopnia zaburzenia, może to być zaburzenie całkowite lub częściowe, a więc wymagające pomocy kuratora). Niezależnie jednak od powyższego, fundator musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych.

Druga część definicji jest również bardzo jasna, bowiem wskazuje, że fundatorem jest ta osoba, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie notarialnym (dla przypomnienia: fundację rodzinną tworzy się w akcie notarialnym) lub w testamencie. Przesłanka ta jest wzmocniona przez uprawnienie fundatora do szczegółowego określenia celu fundacji rodzinnej, co czyni właśnie fundator w akcie ustanowienia fundacji lub testamencie. W znacznym uproszczeniu, fundatorem jest ta osoba, która utworzyła fundację rodzinną.

W dyskusjach dotyczących fundacji rodzinnych, pojawiło się pytanie dotyczące możliwości założenia fundacji rodzinnej przez osobę fizyczną (oczywiście posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych) nieposiadającą jednak obywatelstwa polskiego. Na to pytanie udzielić należy odpowiedzi twierdzącej – osoba taka może zostać fundatorem fundacji rodzinnej w rozumieniu polskich przepisów. Będzie ona miała identyczne prawa i obowiązki, co fundatorzy posiadający polskie obywatelstwo.

Te dwie przesłanki wystarczą, by uzyskać status fundatora fundacji rodzinnej, a co za tym idzie – szereg przywilejów i obowiązków, które omówimy w dalszej części niniejszego artykułu.

Ilu może być fundatorów fundacji rodzinnej?

Na to pytanie można odpowiedzieć w ten sposób, że musi być ich co najmniej jeden. Oznacza to, że fundacja może być założona przez więcej niż jednego fundatora. Co więcej, fundatorzy tacy nie muszą być ze sobą powiązani więzami rodzinnymi o jakimkolwiek charakterze. Jeśli fundację rodzinną tworzy więcej niż jeden fundator, każdy z nich może być dla innych fundatorów osobą całkowicie obcą.

O ile możliwość tworzenia fundacji rodzinnych przez fundatorów będących dla siebie ludźmi niepowiązanymi rodzinnie należy uznać za znaczne ułatwienie, o tyle z takiego rozwiązania wynikały będą problemy związane z opodatkowaniem świadczeń wypłacanych beneficjentom. W celu uzyskania większej ilości informacji na ten temat zapraszamy na nasz innych wpis blogowy, dotyczący opodatkowania świadczeń z fundacji rodzinnej, uwzgledniający zasady opodatkowania świadczeń z fundacji założonych przez więcej niż jednego fundatora.

Podkreślić trzeba, że fundacja rodzinna zakładana przez wielu fundatorów może być ustanowiona jedynie za ich życia. Nie ma możliwości utworzenia fundacji rodzinnej przez kilku fundatorów na mocy ich testamentów. Wynika to z podstawowej zasady dotyczącej sporządzania testamentów, polegającej na tym, że jeden testament może być sporządzony jedynie przez jednego testatora. Przepisy wyłączają możliwość utworzenia jednej fundacji przez kilku fundatorów po ich śmierci, nawet gdyby każdy z nich sporządził własny testament i w nim zobowiązał spadkobierców do utworzenia jednej fundacji rodzinnej, wraz z innymi spadkodawcami testamentowymi.

Zbywalność praw i obowiązków fundatora

Przepisy ustawy przewidują, że prawa i obowiązki fundatora są niezbywalne. Oznacza to, że fundator nie jest uprawniony do przeniesienia praw i obowiązków wynikających z posiadania statusu fundatora, na jakąkolwiek inną osobę. Jeśli osoba ta zamierzałaby być fundatorem fundacji rodzinnej, musiałaby założyć inną fundację, w której przyjąłby takie stanowisko.

Takie rozwiązanie jest uzasadnione samą istotą fundacji rodzinnej, która winna być zakładana w celach związanych z gromadzeniem mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełnienia świadczeń na ich rzecz. Rozwiązaniu takiemu nie przyczyniłoby się przejmowanie uprawnień i obowiązków fundatora przez osoby trzecie, które mogłyby nawet być niespokrewnione z samym fundatorem, bowiem mogłoby to prowadzić do wyprowadzania mienia z fundacji rodzinnych, przeznaczonego przede wszystkim do gromadzenia w interesie beneficjentów.

Niemniej jednak, fundator może w statucie zastrzec powierzenie wykonywania swoich uprawnień fundatora innej osobie, określając jednak zakres tego powierzenia. Oznacza to, że osoba wskazana imiennie przez fundatora będzie mogła wykonywać należne mu uprawnienia w jego imieniu. W dalszym ciągu uprawnienia wykonywane przez osobę upoważnioną przez jednego fundatora będą uznawane za wykonywane właśnie przez fundatora. Rozwiązanie to jest podyktowane zamiarem uelastycznienia działalności fundacji i umożliwienia fundatorom działania poza samą fundacją, powierzając wykonywanie określonych uprawnień przysługujących fundatorowi w ramach fundacji osobom trzecim.

Odpowiedzialność fundatora za długi fundacji rodzinnej oraz fundacji za długi fundatora

Warto kilka słów poświęcić także na zagadnienie odpowiedzialności fundatora za długi fundacji rodzinnej.

Z mocy przepisów, taka sytuacja jest wyłączona. Fundator nie będzie ponosił odpowiedzialności za długi zaciągnięte przez fundację rodzinną. Innymi słowy: wierzyciele fundacji rodzinnej, w razie jej niewypłacalności, nie będą mogli kierować swoich roszczeń do jej fundatora.

W sytuacji odwrotnej – fundacja rodzinna ponosi solidarną, wraz z fundatorem, odpowiedzialność za jego zobowiązania powstałe przed jej zawiązaniem. Odpowiedzialność taka dotyczy także obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora. Z momentem ustanowienia fundacji rodzinnej, odpowiedzialność taka ustaje poza zobowiązaniami alimentacyjnymi obciążającymi fundatora, ale jest ograniczona do wysokości wartości mienia wniesionego przez fundatora.

Zagadnienie odpowiedzialności za zobowiązania jest zagadnieniem bardzo ciekawym, ale jednocześnie złożonym. Ma niebagatelny wpływ na sytuację majątkowa fundacji i fundatora. W razie potrzeby, Biuro Prawno-Rachunkowe Maciej Skorupiński Sp. z o.o. z chęcią udzieli wsparcia w zakresie rozwiązania problemów wynikających ze stosowania powyższych przepisów.

Obowiązki fundatora fundacji rodzinnej

Z tytułu posiadania statusu fundacji rodzinnej, fundator obarczony jest szeregiem obowiązków, spośród których wyszczególnić należy:

– obowiązek wniesienia mienia na pokrycie funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej, w kwocie nie niższej niż 100 tys. zł. 

– obowiązek sporządzenia spisu mienia wnoszonego do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego.

Uprawnienia fundatora fundacji rodzinnej

Oprócz powyżej opisanych obowiązków, fundator ma także szereg uprawnień wynikających z posiadania statusu fundatora, do których możemy zaliczyć:

– możliwość wpływu na kształt statutu fundacji rodzinnej, a więc najważniejszego dokumentu ustalającego zasady jej funkcjonowania. Fundator ma więc szerokie możliwości ukształtowania samej fundacji, choćby poprzez wprowadzenie do niej rady nadzorczej, ustalenie zasad reprezentowania, zdefiniowanie zasad powoływania członków organów (w tym członków zgromadzenia beneficjentów), itp. Zastrzec należy, że uprawnienie do zmiany statutu przysługuje fundatorowi do chwili jego śmierci. Z tym momentem, uprawnienie do zmiany statutu przysługuje zgromadzeniu beneficjentów,

– możliwość jednoczesnego posiadania statusu beneficjenta samej fundacji, wraz ze wszystkimi uprawnieniami, a w szczególności – uprawnieniem do pobierania świadczeń z fundacji rodzinnej,

– możliwość kierowania do organów fundacji rodzinnej uwag, zaleceń lub opinii dotyczących jej działalności. Ma to szczególne znaczenie w przypadku gdyby fundator nie zamierzał zasiadać w zarządzie fundacji rodzinnej, a więc nie prowadziłby jej spraw i nie reprezentował jej na zewnątrz,

– uprawnienie do wytoczenia powództwa przeciwko fundacji rodzinnej, dotyczącej uchylenia uchwały jej organu, jeśli uchwała ta jest sprzeczna ze statutem lub z celem fundacji rodzinnej, lub stwierdzenia jej nieważności, jeśli jest sprzeczna z ustawą,

– uprawnienie do przejęcia mienia fundacji rodzinnej w razie jej rozwiązania lub likwidacji.

Zagadnienie fundatora fundacji rodzinnej

Dziękujemy za czas poświęcony na lekturę niniejszego artykułu. Jak widać, zagadnienie fundatora fundacji rodzinnej jest bardzo interesujące. Jest także powiązane z innymi zagadnieniami, o których informujemy na naszej stronie internetowej. Zapraszamy do lektury.

W związku z wprowadzeniem do obrotu prawnego przepisów dotyczących fundacji rodzinnej pojawia się kwestia czy fundacja rodzinna podlega po przepisy ustawy o podatku od towarów i usług.

Podatnicy i działalność gospodarcza – definicje według art. 15 ustawy VAT

W myśl art. 15 ustawy o podatku od towarów i usług „Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.”

Ustęp 2 powyższego przepisu wskazuje, iż „Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych”.

Fundacja rodzinna – zakres działalności gospodarczej i opodatkowanie VAT

W myśl art. 5 ust 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają min.: „odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju”.

W myśl art. 2 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej „Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej”.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej, Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców tylko w zakresie:

1. zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2. najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
3. przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
4. nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
5. udzielania pożyczek:

1. spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
2. spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
3. beneficjentom;

1. obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
2. produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
3. gospodarki leśnej.

Powyższe oznacza, iż fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą. Zatem jeśli, któraś z tych czynności będzie podlegać pod min.: dostawę towarów lub świadczenie usług oznaczać będzie, iż fundacja rodzinna będzie uznana za podatnika podatku od towarów i usług.

Fundacja rodzinna jako podatnik VAT – interpretacje indywidualne i możliwości zwolnienia

Jak wynika z interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 19 lipca 2023 roku znak: nr 0114-KDIP4-3.4012.205.2023.3.DS „(…)w sytuacji wykonywania czynności wpisujących się w definicje dostawy towarów czy świadczenia usług – w rozumieniu art. 5 ustawy o VAT – w tym również w zakresie zbywania mienia, gdy Fundacja będzie dokonywała tych czynności w sposób ciągły dla celów zarobkowych, bez względu na cel czy rezultat tej działalności, będzie uznana za podatnika prowadzącego działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT”. 

Podobne stanowisko Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, wskazał w interpretacji indywidualnej z dnia 5 października 2023r., znak: 0114-KDIP1-3.4012.534.2023.1.LM „(…), że dla uznania danego podmiotu za podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy nie ma znaczenia rezultat prowadzonej działalności a sam fakt jej wykonywania. Oznacza to, że aby uznać działalność podmiotu za działalność gospodarczą nie jest konieczne, aby przyniosła ona jakiekolwiek efekty, wystarczy aby było to takie wykorzystywanie składników majątku, które charakteryzuje się powtarzalnością lub długim okresem trwania. Zatem czerpanie dochodów ze składnika majątku wskazuje na prowadzenie działalności gospodarczej. Z założenia fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów, dodatkowo przepisy ustawy o fundacji rodzinnej precyzują zakres prowadzenia przez nią działalności gospodarczej wymieniając szereg czynności jakie fundacja rodzinna może wykonywać w ramach swojej działalności. Zatem w sytuacji wykonywania czynności wpisujących się w definicje dostawy towarów czy świadczenia usług – w rozumieniu art. 5 ustawy o VAT – w tym również w zakresie zbywania mienia, gdy Fundacja będzie dokonywała tych czynności w sposób ciągły dla celów zarobkowych, bez względu na cel czy rezultat tej działalności, będzie uznana za podatnika prowadzącego działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT.”

W tym miejscu należy również wskazać, iż nie ma żadnych przeszkód, aby fundacja rodzinna korzystała ze zwolnienia wskazanego przez ustawodawcę w art. 113 ustawy o podatku od towarów i usług, który to zwalnia od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł.