Przedawnienie zobowiązania podatkowego – czym jest i co oznacza dla przedsiębiorcy?

Przedawnienie zobowiązania podatkowego jest to okres po którym upływa termin obowiązku zapłaty należnego podatku oraz okres po którym organ podatkowy nie ma prawa wszcząć postępowania podatkowego. W artykule wyjaśnimy, czym jest zobowiązanie podatkowe, jakie są różnice między obowiązkiem a zobowiązaniem podatkowym oraz co oznacza przedawnienie zobowiązań podatkowych dla przedsiębiorcy.

Zobowiązanie podatkowe – czym jest i od czego zależy jego wysokość?

Zobowiązanie podatkowe to kwota, którą podatnik musi zapłacić organowi podatkowemu w wyniku powstania obowiązku podatkowego. Wysokość zobowiązania podatkowego zależy od kilku czynników:

• Rodzaj działalności gospodarczej prowadzonej przez podatnika.
• Wysokość osiągniętego dochodu lub przychodu.
• Stawka podatkowa obowiązująca dla danego rodzaju działalności.
• Ulgi i zwolnienia podatkowe, z których korzysta podatnik.
• Koszty uzyskania przychodu, które obniżają podstawę opodatkowania.

Te elementy wpływają na ostateczną wysokość zobowiązania podatkowego, które przedsiębiorca musi uiścić. Przedsiębiorca musi uwzględnić wszystkie te czynniki, aby prawidłowo obliczyć należny podatek.

Obowiązek podatkowy a zobowiązanie podatkowe – czy są ze sobą związane?

Obowiązek podatkowy to obowiązek podatnika do zapłacenia podatku wynikający z przepisów prawa podatkowego. Zobowiązanie podatkowe jest natomiast konkretną kwotą, którą podatnik musi uiścić w wyniku powstania obowiązku podatkowego. Oznacza to, że zobowiązanie podatkowe jest bezpośrednim skutkiem obowiązku podatkowego. Innymi słowy, gdy powstaje obowiązek podatkowy, przedsiębiorca musi obliczyć i zapłacić odpowiednie zobowiązanie podatkowe.

Przedawnienie zobowiązania podatkowego – co to oznacza dla podatnika?

Przedawnienie zobowiązania podatkowego oznacza, że po upływie określonego czasu organy podatkowe tracą prawo do dochodzenia należności podatkowych. Zgodnie z art. 70 § 1 ustawy Ordynacji podatkowej, zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Dla podatnika oznacza to, że po upływie tego okresu nie ma obowiązku zapłaty należności, a organy podatkowe nie mogą przeprowadzać kontroli ani wszczynać postępowania podatkowego w celu ściągnięcia zaległości. W praktyce, nawet jeśli podatek nie został uiszczony, podatnik nie poniesie żadnych sankcji po upływie terminu przedawnienia. Powyższe wynika wprost z przepisów, tj.: art. 59 § 1 pkt 9  ustawy Ordynacji podatkowej,  który stanowi, iż zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek przedawnienia.

Przedawnienie zobowiązań podatkowych – przykłady

Przedawnienie zobowiązań podatkowych może dotyczyć różnych sytuacji. Przykładowo:

• Jeśli podatnik nie zapłacił podatku dochodowego za 2017 rok, a termin płatności upłynął 30 kwietnia 2018 roku, przedawnienie nastąpi z końcem 2023 roku.
• Przedawnienie może zostać zawieszone na czas trwania postępowania podatkowego lub egzekucyjnego.
• W przypadku gdy podatnik złożył deklarację podatkową po terminie, okres przedawnienia zobowiązań podatkowych zaczyna biec od końca roku, w którym upłynął termin złożenia deklaracji.

Te przykłady pokazują, jak różne sytuacje mogą wpływać na terminy przedawnienia zobowiązań podatkowych.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego polega na wstrzymaniu upływu okresu przedawnienia w określonych sytuacjach, co wydłuża czas, w którym organy podatkowe mogą dochodzić należności. Kluczowy przepis to art. 70 par. 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej, który mówi, że bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się lub zostaje zawieszony z dniem wszczęcia postępowania o przestępstwo skarbowe, jeśli podejrzenie popełnienia przestępstwa wiąże się z niewykonaniem zobowiązania. Dla skutecznego zawieszenia niezbędne jest:

• Bezpośredni związek między niewykonaniem zobowiązania a postępowaniem karnym skarbowym.
• Zawiadomienie podatnika o wszczęciu postępowania przed upływem terminu przedawnienia.

W praktyce organy podatkowe często nadużywają tej instytucji, co potwierdza uchwała NSA z 24 maja 2021 r. (sygn. akt I FPS 1/21). Wadliwość takiego postępowania została potwierdzona w wyroku WSA w Gliwicach (sygn. akt I SA/Gl 668/22), który uznał, że brak związku postępowania karnego skarbowego z zobowiązaniem podatkowym nie zawiesza biegu terminu przedawnienia. Dla przedsiębiorcy oznacza to konieczność dodatkowej dokumentacji i przedłużenie niepewności co do rozstrzygnięcia sprawy podatkowej.

Co w przypadku dokonania zapłaty podatku po terminie przedawnienia zobowiązania podatkowego?

Jeśli podatnik dokona zapłaty przedawnionego zobowiązania podatkowego, sytuacja ta jest regulowana przepisami ustawy dot. Ordynacji podatkowej. Zgodnie z art. 79 § 2 ustawy, prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty oraz wniosku o zwrot nadpłaty wygasa po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Oznacza to, że jeśli po okresie przedawnienia nastąpi dobrowolne dokonanie zapłaty, kwota nienależnie zapłaconego podatku jest uznawana za nadpłatę w rozumieniu art. 72 § 1 pkt 1 ustawy.

• Prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wygasa po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
• Nadpłata dotyczy jedynie nadpłaty powstałej do momentu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
• Podatnik ma prawo wystąpić do organu podatkowego o zwrot nienależnie zapłaconego podatku.

Jednakże literalne brzmienie art. 79 § 2 ustawy o Ordynacji podatkowej stanowi, że prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty oraz wniosku o zwrot nadpłaty wygasa po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Biorąc pod uwagę wykładnię systemową art. 79 § 2  ustawy Ordynacji podatkowej uznać należy iż nadpłata, wskazana w przepisie dotyczy jedynie nadpłaty powstałej do momentu przedawnienia zobowiązania podatkowego. 

Zatem jeśli dokonamy zapłaty podatku po terminie, w którym organy podatkowe nie miały prawa nas ścigać o zapłatę, przysługiwać nam będzie prawo o wystąpienie do organu podatkowego o zwrot nienależnie zapłaconego podatku.

Zrozumienie zasad przedawnienia zobowiązań podatkowych oraz ich wpływu na działalność gospodarczą jest kluczowe dla każdego przedsiębiorcy, aby uniknąć niepotrzebnych kosztów i sankcji.