Pieniądze z fundacji a podatek – POŻYCZKA POMIĘDZY FUNDACJĄ RODZINNĄ a BENEFICJENTEM

7 kwietnia 2025 Redaktor Podatki

Pożyczki udzielane przez fundacje w ramach działalności gospodarczej budzą wiele pytań w kontekście podatków. Jakie konsekwencje podatkowe wiążą się z takim działaniem? Czy pożyczka między fundacją a beneficjentem podlega podatkowi od towarów i usług, a może od czynności cywilnoprawnych? W artykule wyjaśniamy kluczowe kwestie związane z opodatkowaniem takich transakcji.

Udzielanie pożyczki beneficjentom fundacji

Co w przypadku udzielenia pożyczki beneficjentowi przez rodzinną fundację, która nie ma charakteru incydentalnego, a także jest wpisana w statucie fundacji jako podstawowy zakres czynności działalności gospodarczej tejże fundacji?

Powyższą kwestię należy rozpatrzyć na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz podatku od towarów i usług.

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)

Zgodnie z art. 5 ust, 1 pkt 5 c ustawy o fundacji, może ona wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy Prawo przedsiębiorców m. in. w zakresie udzielania pożyczek beneficjentom.

W myśl art. 1. ust. 1b ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, podatkowi podlegają m. in. umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku.

Istotne jest, iż jak stanowi art. 2 pkt 4 lit. b ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie podlegają inne niż umowa spółki i jej zmiany, jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona od podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności.

Podatek VAT – zwolnienie przedmiotowe

W tym miejscu należy wskazać tzw. zwolnienie przedmiotowe wskazane w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku od towarów i usług wskazujące, iż zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Orzecznictwo dotyczące opodatkowania pożyczek

Rozpatrując powyższą kwestię przyjrzyjmy się kilku wyrokom sądów administracyjnych:

wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 października 2021 r. III FSK 185/21

„Okoliczność, że pożyczkodawca uwzględnił udzielanie pożyczek jako rodzaj działalności gospodarczej dopiero w dniu 15 sierpnia 2014 r. przez dokonanie stosownego wpisu w CEIDG, nie ma znaczenia, albowiem – jak słusznie zauważono w zdaniu odrębnym – mogło to oznaczać tylko potwierdzenie (sformalizowanie) dotychczasowej aktywności gospodarczej. W judykaturze wielokrotnie podkreślano, że fakt formalnego zgłoszenia działalności gospodarczej nie ma znaczenia dla oceny, czy podatnik rzeczywiście taką działalność prowadzi. Wystarczy, że wykonując określone działania, wypełnia cechy działalności gospodarczej, w tym przypadku określone w art. 15 ust. 2 u.p.t.u. Istotne przy tym pozostaje nie źródło pozyskania środków finansowych, które spożytkowane zostały następnie przez podatnika na udzielanie pożyczek, ile jego zachowanie przed i w związku z dokonywaniem tych operacji (wprowadzenie środków pieniężnych do przedsiębiorstwa, zamiar trwałego oraz częstotliwego zarobkowania), i to niezależnie od formalnego zorganizowania. Zresztą sam pożyczkodawca zeznał (protokół przesłuchania świadka z dnia 2 czerwca 2015 r.), że w 2011 i w 2012 r. prowadził „tę samą działalność gospodarczą – paliwa, apteki, pożyczki”. Należy przyznać rację Autorowi zdania odrębnego, że takie stwierdzenie wprost wskazuje na świadomość pożyczkodawcy co do faktycznego prowadzenia przez niego działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek, i to w okresie poprzedzającym czynności prawne dokonane ze skarżącą. Faktem niespornym pozostaje, że pożyczkodawca przedłożył fakturę VAT wystawioną na odsetki od umowy pożyczki z dnia 20 listopada 2011 r. w wysokości 188.000 zł, dokumentujący przelew dot. odsetek od skarżącej, co może potwierdzać, że już przed 2012 r. taką działalność gospodarczą prowadził. Skarżąca wpłaciła nadto na rachunek osobisty pożyczkodawcy kwotę 3.359.000 zł z tytułu częściowej spłaty pożyczki, z której odsetki zostały przelane na jego konto firmowe. Podobnie, należy zgodzić się z wywodami zdania odrębnego, że pożyczkodawca dwukrotnie zeznawał, iż pożyczki udzielane były przez niego z majątku przedsiębiorstwa, a organy „w sposób niedopuszczalny skróciły wypowiedź świadka zawartą w piśmie z dnia 31 maja 2016 r.”. Również w związku z przesłuchaniem przed Prokuratorem Prokuratury Okręgowej w Z. oraz UKS w Z. pożyczkodawca zeznał, że środki, które przekazał skarżącej w postaci pożyczek, stanowiły majątek przedsiębiorstwa”;

wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 31 stycznia 2018 r. sygn.: II FSK 13/16

„Jeżeli pożyczka, choć udzielona ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym prowadzonym dla prowadzonej działalności gospodarczej, udzielona była okazjonalnie, a nie w ramach prowadzonej przez pożyczkodawcę działalności gospodarczej, to podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych.”